Cerium, döwürleýin tablisanyň 58-nji elementi.
Keriumiň seýrek ýer topragydyr we ozal açylan yttrium elementi bilen birlikde başga biriniň tapylmagyna gapy açýarseýrek ýerelementleri.
1803-nji ýylda nemes alymy Klaprott Şwesiýanyň kiçijik Wastras şäherinde öndürilen gyzyl agyr daşda täze element oksidi tapdy, ol ýakylanda ok ýaly görünýärdi. Şol bir wagtyň özünde şwesiýaly himikler Bezilius we Hissinjer hem magdanda şol bir elementiň oksidini tapdylar. 1875-nji ýyla çenli adamlar elektroliz arkaly eredilen seriý oksidinden metal keriumy aldylar.
Keriý metalörän işjeňdir we tozanly seriý oksidini emele getirip biler. Beýleki seýrek toprak elementleri bilen garylan seriý demir garyndysy, gaty zatlara sürtülende, daş-töweregindäki ýangyçlary tutaşdyryp, owadan uçgun öndürip biler we yşyklandyryjylar we uçgun wilkalary ýaly tutaşdyryjy enjamlarda möhüm materialdyr. Şeýle hem bu uçgunlaryň täsirini ýokarlandyrmak üçin owadan uçgunlar, demir we beýleki Lanthanid goşulan özüni ýakar. Keriýden ýasalan ýa-da kerium duzlary bilen emdirilen tor, ýangyjyň ýanmagynyň täsirliligini ýokarlandyryp, ýangyjy tygşytlap bilýän ajaýyp ýangyç kömegine öwrülip biler. Cerium, şeýle hem ultramelewşe we infragyzyl şöhleleri siňdirip bilýän we awtoulag aýnasynda giňden ulanylýan oňat aýna goşundysydyr. Diňe ultramelewşe şöhleleriniň öňüni almak bilen çäklenmän, awtoulagdaky temperaturany peseldip, kondisioner üçin elektrik tygşytlaýar.
Keriýiň has köp ulanylyşy, seýrek toprak metallarynda özboluşly aýratynlyklara eýe bolan trivalent kerium bilen tetrawalent seriniň arasyndaky öwrülişiklere esaslanýar. Bu aýratynlyk, seriýa Redoks-y katalizlemek üçin gaty oksid ýangyç öýjüginde ulanylyp bilinýän kislorody netijeli saklamaga we goýbermäge mümkinçilik berýär, şeýlelik bilen elektronlaryň tok emele gelmegine gönükdirilen hereketini alýar. Seriý we lantan bilen emdirilen zeolitler, gaýtadan işlemek döwründe nebitiň ýarylmagy üçin katalizator bolup biler. Awtoulag üç taraplaýyn katalitik öwrüjilerinde seriý oksidiniň we gymmat bahaly metallaryň ulanylmagy zyýanly ýangyç gazlaryny hapalanmaz azot, kömürturşy gazy we suwa öwrüp, köp mukdarda awtoulag tükeniksiz zyňyndylarynyň öňüni alyp biler. Kislorody siňdirmek ukyby sebäpli adamlar antioksidant bejergisinde seriý oksidi nanopartikullaryny nädip ulanmalydygyny öwrenýärler. Amerikanyň Birleşen Ştatlary tarapyndan işlenip düzülen berk döwlet lazer ulgamynda, Triptofanyň konsentrasiýasyna gözegçilik etmek arkaly biologiki ýaraglary ýüze çykarmak we lukmançylyk taýdan ýüze çykarmak üçin ulanylýan seriý bar.
Özboluşly fotofiziki aýratynlyklary sebäpli, seriý arzanlaşdyrýan gaty möhüm katalizator bolup durýarSeriý (IV) oksidikatalizatorlar pudagyndaky alymlar tarapyndan makullandy. “Science” magazineurnaly 2018-nji ýylyň 27-nji iýulynda Şanhaý Tehniki Uniwersitetiniň Material Ylym we Tehnologiýa Mekdebinden Zuo iweweýiň toparynyň uly ylmy gözleglerini neşir etdi - metanyň ýagtylyk bilen öwrülmegine kömek etdi. Öwürmek prosesinde esasy zat, bir basgançakda metany suwuk önümlere öwürmek üçin ýeňil energiýany ulanmak baradaky ylmy meseläni netijeli çözýän, seriý esasly katalizator we alkogol katalizatorynyň arzan we täsirli Synergistic kataliz ulgamyny tapmakdyr, bu üpjün edýär Metany Roketa hereketlendiriji ýangyjy ýaly ýokary bahaly himiki önümlere öwürmek üçin täze, tygşytly we ekologiýa taýdan arassa çözgüt.
Iş wagty: Awgust-01-2023