MOUNT WELD, Awstraliýa / TOKYO (Roýters) - Günbatar Awstraliýadaky Uly Wiktoriýa çölüniň uzak çetinde sarp edilen wulkanyň üstünden aýlanyp, Weld dag magdany ABŞ-Hytaý söwda urşundan uzak dünýä ýaly görünýär.
Emma bu dawa Awstraliýanyň Weld dagynyň eýesi Lynas Corp (LYC.AX) üçin girdejili boldy. Magdan, dünýädäki iň baý ýataklardan biri, “iPhone” -dan başlap, ýarag ulgamyna çenli hemme zadyň möhüm bölekleri.
Hytaýyň şu ýyl iki ýurduň arasynda bolup geçen söwda urşy sebäpli ABŞ-a seýrek toprak eksportyny azaldyp biljekdigi baradaky görkezmeler ABŞ-nyň täze üpjünçilik ugrundaky kynçylyklaryna sebäp boldy we Lynasyň paýlaryny ýokarlandyrdy.
Seýrek toprak pudagynda gülläp ösýän ýeke-täk hytaý däl kompaniýa hökmünde “Lynas” -yň paýnamalary şu ýyl 53% artdy. Geçen hepde kompaniýanyň ABŞ-da seýrek toprak gaýtadan işleýän desgalary gurmak baradaky meýilnamasyna tender teklip edip biljekdigi baradaky habarlar 19 göterim ýokarlandy.
Seýrek topraklar elektrik ulaglaryny öndürmek üçin örän möhümdir we ýel turbinalary üçin hereketlendiriji magnitlerde, kompýuterlerde we beýleki sarp ediş önümlerinde bolýar. Käbirleri uçar hereketlendirijileri, raketa dolandyryş ulgamlary, hemra we lazer ýaly harby enjamlarda möhümdir.
Lynasyň şu ýyl seýrek duş gelýän toprak baýlygy, ABŞ-nyň Hytaýyň bu pudaga gözegçilik etmeginden gorkmagy sebäpli ýüze çykdy. Emma bu ösüşiň binýady on ýyl töweregi öň, başga bir ýurt - Japanaponiýa seýrek duş gelýän ýer titremesini başdan geçiripdi.
2010-njy ýylda Hytaý iki ýurduň arasyndaky territorial dawadan soň Japanaponiýa seýrek ýerleriň eksport kwotalaryny çäklendirdi, emma Pekin bu çäklendirmeleriň daşky gurşaw aladalaryna esaslanýandygyny aýtdy.
Highokary tehnologiýaly pudaklarynyň gowşakdygyna gorkup, Japanaponiýa üpjünçiligi üpjün etmek üçin Lynasyň 2001-nji ýylda Rio Tintodan satyn alan Weld dagyna maýa goýmak kararyna geldi.
Japanaponiýanyň hökümetiniň maliýeleşdirmegi bilen Sojitz (2768.T) söwda kompaniýasy bu ýerde gazylan seýrek topraklar üçin 250 million dollarlyk şertnama baglaşdy.
"Hytaý hökümeti bize goldaw berdi" -diýip, şol wagt "Lynas" -yň ýerine ýetiriji başlygy Nik Kurtis aýtdy.
Şeýle hem bu şertnama Lynasyň Malaýziýanyň Kuantan şäherinde meýilleşdirýän gaýtadan işleýän zawodynyň binasyny maliýeleşdirmäge kömek etdi.
Japanaponiýanyň Ykdysadyýet, söwda we senagat ministrliginiň seýrek topraklara we beýleki mineral baýlyklara gözegçilik edýän Miçio Daitonyň pikiriçe, bu maýa goýumlary Japanaponiýa seýrek topraklaryň Hytaýa garaşlylygyny üçden birine azaltmaga kömek etdi.
Geleşikler Lynasyň işiniň düýbüni tutdy. Maýa goýumlary Lynasa magdan känini ösdürmäge we Weld dagynda ýetmezçilik edýän suw we elektrik üpjünçiligi bilen Malaýziýada gaýtadan işleýän desgany almaga mümkinçilik berdi. Bu şertnama Lynas üçin girdejili boldy.
Weld dagynda magdan dürli seýrek topraklara bölünmek üçin Malaýziýa iberilýän seýrek toprak oksidine jemlenendir. Galan bölegi soňra gaýtadan işlemek üçin Hytaýa gidýär.
Weld dagynyň goýumlary "kompaniýanyň paýnamany we karzy maliýeleşdirmek mümkinçiligini esaslandyrdy" kompaniýanyň baş müdiri Amanda Lakaze "Roýter" habar gullugyna e-poçta hatynda aýtdy. "Lynasyň iş modeli, Malaýziýadaky gaýtadan işleýän zawodda Weld dag çeşmesine gymmatlyk goşmak."
Sidneýdäki “Curran & Co” guramasynyň analitigi Endrýu Waýt, “Lynasyň Hytaýdan başga seýrek toprak öndüriji bolmagynyň strategiki häsiýetine” salgylanyp, kompaniýadaky “satyn almak” derejesini ýokarlandyrdy. "Arassalaýjy kuwwat, uly tapawudy döredýär."
Lynas maý aýynda Tehasda hususy eýeçiligindäki “Blue Line Corp” bilen Malaýziýadan iberilen materiallardan seýrek toprak çykarýan gaýtadan işleýän zawody döretmek barada şertnama baglaşdy. “Blue Line” we “Lynas” -yň ýolbaşçylary bahasy we kuwwaty barada jikme-jik maglumat bermekden ýüz öwürdiler.
Lynas anna güni ABŞ-nyň Goranmak ministrliginiň ABŞ-da gaýtadan işleýän zawod gurmak baradaky tekliplerine jogap hökmünde tender tabşyrjakdygyny aýtdy. Teklipde ýeňiş gazanmak Lynasa, Tehasdaky bar bolan zawody agyr seýrek topraklar üçin bölüji desga öwürmek üçin itergi berer.
Sidneýdäki “Ausbil Investment Management Ltd” kompaniýasynyň çeşmeler boýunça analitigi Jeýms Stýuart, Tehasdaky gaýtadan işleýän zawodyň ýyllyk girdejisine 10-15 göterim goşup biljekdigini aýtdy.
Lynas, Malaýziýada gaýtadan işlenen materiallary ABŞ-a aňsatlyk bilen iberip biljekdigini we Tehas zawodyny beýleki kompaniýalaryň köpeltmek üçin kynçylyk çekip biljekdigini göz öňünde tutup, tender üçin amatly ýagdaýdadygyny aýtdy.
"ABŞ maýa paýlamak üçin iň gowusy barada pikir edýän bolsa, Lynas gowy we hakykatdanam öňde" -diýdi.
Şeýle-de bolsa, kynçylyklar dowam edýär. Seýrek toprak öndürijileriniň arasynda öňdebaryjy Hytaý Hytaý soňky aýlarda önümçiligini artdyrdy, elektrik ulagy öndürijileriniň global isleginiň peselmegi hem bahalaryň arzanlamagyna sebäp boldy.
Bu, Lynasyň aşaky bölegine basyş eder we ABŞ-nyň alternatiw çeşmeleri ösdürmek üçin sarp etmek kararyna geler.
Malaýziýa zawody, pes derejeli radioaktiw galyndylary ýok etmek bilen baglanyşykly daşky gurşaw toparlarynyň ýygy-ýygydan garşy çykýan ýeri boldy.
Halkara Atom Energiýasy Guramasy tarapyndan goldanýan Lynas zawodyň we galyndylaryň zyňylmagynyň ekologiýa taýdan arassa bolandygyny aýdýar.
Şeýle hem bu kompaniýa, uzaldylmagyna garaşylsa-da, 2-nji martda gutarýan iş ygtyýarnamasy bilen baglanyşykly. Emma Malaýziýa tarapyndan has berk ygtyýarnama şertleriniň döredilmegi mümkinçiligi köp institusional maýadarlary gorkuzdy.
Bu aladalara ünsi çekip, sişenbe güni “Lynas” -yň paýnamalary 3,2 göterim pese gaçdy, şereket zawodda önümçiligi köpeltmek baradaky arzanyň Malaýziýanyň tassyklamasyny alyp bilmedi.
Lacaze geçen aý kompaniýanyň ýyllyk umumy ýygnagynda "Hytaýly däl müşderilere saýlaw üpjün edijisi bolmagymyzy dowam etdireris" -diýdi.
Goşmaça hasabat Kuala-Lumpurda Liz Li, Tokiodaky Kewin Bakland we Pekinde Tom Dali; Filip Makkellan tarapyndan redaktirlendi
Iş wagty: Iýul-04-2022