Nämeseýrek ýer?
Adamlarda 1794-nji ýylda seýrek topraklar tapylandan bäri 200 ýyldan gowrak taryhy bar. Şol döwürde seýrek toprak minerallary tapylanlygy sebäpli himiki usul bilen diňe az mukdarda suwda eräp bilmeýän oksidleri alyp bolýardy. Taryhy taýdan şeýle oksidlere adatça “ýer” diýilýärdi, şonuň üçin seýrek topragyň ady.
Aslynda, seýrek toprak minerallary tebigatda seýrek däl. Seýrek ýer toprak däl, adaty metal elementidir. Onuň işjeň görnüşi aşgar metallardan we aşgar toprak metallaryndan soň ikinji ýerde durýar. Olaryň gabygynda umumy mis, sink, galaýy, kobalt we nikelden has köp mazmun bar.
Häzirki wagtda seýrek topraklar elektronika, nebithimiýa, metallurgiýa we ş.m. ýaly dürli ugurlarda giňden ulanyldy. Her 3-5 ýyldan bir gezek alymlar seýrek topraklar üçin täze ulanyşlary tapyp bilýärler we her alty oýlap tapyşdan biri edip bilmeýär seýrek topraklar bolmazdan.
Hytaý seýrek toprak minerallaryna baý, dünýä sanawynda üç ýerde birinji orunda durýar: ätiýaçlyklar, önümçilik göwrümi we eksport mukdary. Şol bir wagtyň özünde, Hytaý 17 seýrek toprak metallarynyň hemmesini, esasanam orta we agyr seýrek topraklary aşa görnükli harby goşundylar bilen üpjün edip biljek ýeke-täk ýurtdyr.
Seýrek ýer elementiniň düzümi
Seýrek ýer elementleri himiki elementleriň döwürleýin tablisasyndaky Lantanid elementlerinden durýar:lantan(La),kerium(Ce),praseodymium(Pr),neodymium(Nd), promethium (Pm),samarium(Sm),opewropiýa(Eu),gadolinium(Gd),terbium(Tb),disprozium(Dy),holmium(Ho),erbium(Er),tuliý(Tm),ýtterbium(Yb),lutetium(Lu) we lantanid bilen ýakyndan baglanyşykly iki element:skandium(Sc) weýtrium(Y)
Oňa diýilýärSeýrek Earther, gysgaldylan Seýrek Earther.
Seýrek ýer elementleriniň klassifikasiýasy
Elementleriň fiziki we himiki aýratynlyklary boýunça toparlara bölünýär:
Rareňil seýrek ýer elementleri:skandium, ýtrium, lantan, seriý, praseodymium, neodium, promethium, samarium, europium
Seýrek ýer elementleri:gadolinium, terbium, disprozium, holmium, erbium, tuliý, ýtterbium, lýutium
Mineral aýratynlyklary boýunça toparlara bölünýär:
Kerium topary:lantan, kerium, praseodymium, neodium, promethium, samarium, europium
Yttrium topary:gadolinium, terbium, disprozium, holmium, erbium, tuliý, ýtterbium, lýutium, skandium, ýtrium
Gazyp almak bölünişi boýunça klassifikasiýa:
Rareňil seýrek ýer (P204 gowşak kislotany çykarmak): lantan, kerium, praseodymium, neodium
Orta seýrek ýer (P204 pes kislotaly ekstraksiýa):samarium, ýewropiý, gadolinium, terbium, disprozium
Agyr seýrek toprak (P204-de kislotany çykarmak):holmium, erbium, tuliý, ýtterbium, lutetium, ýtrium
Seýrek ýer elementleriniň aýratynlyklary
Seýrek ýer elementleriniň 50-den gowrak funksiýasy özboluşly 4f elektron gurluşy bilen baglanyşykly bolup, olary adaty materiallarda we ýokary tehnologiýaly täze materiallar meýdanlarynda giňden ulanýar.
4f elektron orbitasy
1. Fiziki we himiki aýratynlyklar
Obvious Görnükli metal häsiýetleri bar; Kümüş çal, praseodimiýadan we neodiýden başga, açyk sary görünýär
Ox Baý oksid reňkleri
Metals Metal däl durnukly birleşmeleri emele getiriň
★ Metal janly
The Howada okislenmek aňsat
2 Optoelektroniki aýratynlyklar
4 Doldurylmadyk 4f sublaýer, bu ýerde 4f elektron daşky elektronlar bilen goralýar, netijede dürli spektral terminler we energiýa derejeleri bolýar
4f elektron geçende, infragyzyl sebitlere görünýän ultramelewşe şöhlelerinden dürli tolkun uzynlyklarynyň radiasiýasyny siňdirip ýa-da çykaryp, olary lýumesent materiallary hökmünde laýyk edip biler.
Rare Elektroliz usuly bilen seýrek toprak metallaryny taýýarlamaga ukyply gowy geçirijilik
Täze materiallarda seýrek ýer elementleriniň 4f elektronynyň roly
1. 4f elektron aýratynlyklaryny ulanýan materiallar
★ 4f elektron aýlaw tertibi:güýçli magnit hökmünde ýüze çykýar - hemişelik magnit materiallary, MRI şekillendiriş materiallary, magnit datçikleri, super geçirijiler we ş.m.
F 4f orbital elektron geçişi: lýumesent häsiýetleri hökmünde ýüze çykýar - fosforlar, infragyzyl lazerler, süýüm güýçlendirijileri we ş.m. ýaly lýumesent materiallar hökmünde ulanmak üçin amatly.
4f energiýa derejesindäki gollanma zolagynda elektron geçişler: reňkleýji häsiýetler hökmünde ýüze çykýar - gyzgyn nokat komponentlerini, pigmentleri, keramiki ýaglary, aýna we ş.m. reňklemek we reňklemek üçin amatly.
2, Ion radiusyny, zarýadyny we himiki aýratynlyklaryny ulanyp, 4f elektron bilen gytaklaýyn baglanyşykly
Uc learadro aýratynlyklary:
Ownuk termiki neýtron Absorbsiýa kesiş bölümi - ýadro reaktorlarynyň gurluş materiallary we ş.m. ulanmak üçin amatly
Uly neýtron Absorbsiýa kesiş - ýadro reaktorlarynyň materiallaryny goramak üçin we ş.m.
★ Seýrek ýer Ion radiusy, zarýad, fiziki we himiki aýratynlyklary:
Paneliň kemçilikleri, şuňa meňzeş Ion radiusy, himiki aýratynlyklary, dürli zarýadlary - ýyladyş, katalizator, duýgur element we ş.m.
Gurluş aýratynlygy - wodorod saklaýjy garyndy katod materiallary, mikrotolkun siňdiriş materiallary we ş.m. hökmünde ulanmak üçin amatly
Elektro optiki we dielektrik aýratynlyklary - ýeňil modulirleme materiallary, aç-açan keramika we ş.m. hökmünde ulanmak üçin amatly
Iş wagty: Iýul-06-2023