Lightagtylykseýrek ýerwe agyrseýrek ýer
· Lightagtylykseýrek ýer
·Lanthanum, kerium, praseodymium,neodymium, promethium,samarium, opewropiýa, gadolinium.
· Agyrseýrek ýer
·Terbium,disprozium,holmium, erbium,tuliý,ýtterbium, lutetium, skandium, weýtrium.
· Mineral aýratynlyklara görä, ony bölmek mümkinkeriumtopar weýtriumtopary
·Keriumtopar (ýagtylyk)seýrek ýer)
·Lanthanum,kerium,praseodymium,neodymium, promethium,samarium,opewropiýa.
· Yttrium topary (agyr seýrek toprak)
·Gadolinium, terbium,disprozium,holmium,erbium,tuliý,ýtterbium,lutetium,skandium, weýtrium.
Adatyseýrek ýerelementleri
· Umumyseýrek topraklarbölünýär: monazit, bastnaesit,ýtriumfosfat, syzýan görnüşli magdan we lantanum vanadiý limonit.
Monazit
· Fosfoserium lantanid magdany diýlip hem atlandyrylýan Monazit granitde we granit pegmatitinde ýüze çykýar;Seýrek metal karbonat gaýasy;Kwars we kwarsitde;Xunxia siýenitinde, feldspar aegiritde we aşgar syenit pegmatitinde;Dag görnüşli damarlar;Garyşyk gaýalarda we howa gabygynda we gum magdanynda.Ykdysady magdan gymmaty bolan monazitiň esasy çeşmesiniň alýuwial ýa-da kenarýaka çäge ýataklary bolandygy sebäpli, esasan Awstraliýa, Braziliýa we Hindistan kenarlarynda paýlanýar.Mundan başga-da, Şri-Lanka, Madagaskar, Günorta Afrika, Malaýziýa, Hytaý, Taýland, Günorta Koreýa, Demirgazyk Koreýa we beýleki ýerlerde esasan seýrek toprak elementlerini çykarmak üçin ulanylýan monazitiň agyr ýerleşdirilen ýataklary bar.Soňky ýyllarda monazit önümçiligi, esasan, magdanyndaky daşky gurşawa zyýan berýän radioaktiw tori elementi sebäpli peselmek tendensiýasyny görkezdi.
Himiki düzümi we häsiýetleri: (Ce, La, Y, Th) [PO4].Kompozisiýa dürli-dürli bolýar.Mazmunyseýrek ýer oksidlerimineral düzüminde 50-68% -e ýetip biler.Izomorf garyndylara Y, Th, Ca, [SiO4] we [SO4] degişlidir.
Monazit H3PO4, HClO4 we H2SO4-de ereýär.
· Kristal gurluş we morfologiýa: monoklin kristal ulgamy, rombiki sütün kristal görnüşi.Kristal tabak ýaly görnüşi emele getirýär we kristalyň üstünde köplenç zolaklar ýa-da sütün, konus ýa-da granulalar bolýar.
· Fiziki aýratynlyklary: sary goňur, goňur, gyzyl we käwagt ýaşyl reňkde bolýar.Aarym aýdyň.Zolaklar ak ýa-da açyk gyzyl sary.Güýçli aýna şöhlesi bar.Gatylygy 5.0-5.5.Embrittlement.Aýratyn agyrlyk güýji 4,9 bilen 5.5 aralygyndadyr.Ortaça gowşak elektromagnit häsiýetleri.Rentgen şöhleleriniň aşagynda ýaşyl yşyk.Katod şöhleleriniň aşagynda ýagtylyk çykarmaýar.
Yttriumfosfat magdany
· Fosforýtriummagdan esasan granitde, granit pegmatitde, şeýle hem aşgar granitde we degişli mineral ýataklarynda öndürilýär.Şeýle hem, ýerleşdirýänlerde öndürilýär.Ulanylyşy: Gazyp almak üçin mineral çig mal hökmünde ulanylýarseýrek ýerköp mukdarda baýlaşdyrylanda elementler.
· Himiki düzümi we häsiýetleri: Y [PO4].KompozisiýaY2O361,4% we P2O5 38,6%.Garyndy barýtriumtoparyseýrek ýerelementleri, esasanýtterbium, erbium, disprozium, wegadolinium.Elealy elementlersirkonium, uran we tori henizem çalşylýarýtrium,kremniýfosforyň ýerini alýar.Umuman aýdanyňda, fosfordaky uranyň düzümiýtriummagdan tori bilen deňeşdirilende ulydyr.Himiki aýratynlyklaryýtriumfosfat magdany durnuklydyr.Kristal gurluş we morfologiýa: tetragonal kristal ulgamy, çylşyrymly tetragonal ikoniki kristal görnüşi, granula we blok görnüşinde.
Fiziki aýratynlyklary: sary, gyzyl goňur, käwagt sary ýaşyl, goňur ýa-da açyk goňur.Zolaklar açyk goňur reňkde bolýar.Aýna ýalpyldawuk, ýagly şöhle.Gatylygy 4-5, aýratyn agyrlyk güýji 4.4-5.1, gowşak polihromizm we radioaktiwlik bilen.
Lanthanum vanadium epidoty
Yamaguchi uniwersitetiniň, Ehime uniwersitetiniň we Tokyoaponiýanyň Tokio uniwersitetiniň bilelikdäki gözleg topary Sançong prefekturasynda seýrek topraklary öz içine alýan mineralyň täze görnüşini tapandyklary barada habar ýaýratdy.Seýrek ýerelementler adaty pudaklary özgertmekde we ýokary tehnologiýaly ugurlary ösdürmekde möhüm rol oýnaýar.Täze mineral 2011-nji ýylyň aprelinde Sançong prefekturasynyň Ise şäheriniň daglarynda tapyldy we öz içine alýan goňur epidotyň aýratyn görnüşidirseýrek ýer lantanwe seýrek metal vanadiý.2013-nji ýylyň 1-nji martynda bu mineral Halkara mineralogiýa birleşigi tarapyndan täze mineral hökmünde ykrar edildi we “lanthanum vanadium limonite” diýlip atlandyryldy.
Aýratynlyklaryseýrek ýerminerallar we magdan morfologiýasy
Umumy aýratynlyklaryseýrek ýerminerallary
1 sulf Sulfidleriň we sulfatlaryň ýoklugy (diňe birnäçe adam) seýrek toprak elementleriniň kislorod ýakynlygyny görkezýär
2 、Seýrek ýersilikatlar esasan ada ýaly, gatlaksyz, çarçuwaly ýa-da gurluş ýaly zynjyrly;
3 、 Käbirleriseýrek ýerminerallar (esasanam çylşyrymly oksidler we silikatlar) amorf ýagdaýlary görkezýär;
4 distribution paýlamakseýrek ýerminerallar esasan magmatiki gaýalarda we pegmatitlerde silikatlardan we oksidlerden durýar, florokarbonatlar we fosfatlar esasan gidrotermal we howa gabygy ýataklarynda bolýar;Ytriuma baý minerallaryň köpüsi gaýalar we degişli pegmatitler, gazdan emele gelen gidrotermiki ýataklar we gidrotermiki ýataklar ýaly granitde bar;
5 、Seýrek ýerelementler meňzeş atom gurluşy, himiki we kristal himiki aýratynlyklary sebäpli köplenç şol bir mineralda bilelikde ýaşaýarlar.Ÿagny,keriumweýtrium seýrek ýerelementler köplenç şol bir mineralda bilelikde ýaşaýarlar, ýöne bu elementler deň mukdarda bilelikde ýaşamaýarlar.Käbir minerallar esasan emele gelýärkerium seýrek ýerelementler, beýlekiler esasan düzülýärýtrium.
Enceüze çykma ýagdaýyseýrek ýerminerallardaky elementler
Tebigatda,seýrek ýerelementler esasan granit, gidroksidi gaýalar, gidroksidi ultrabasik gaýalar we şuňa meňzeş mineral ýataklary bilen baýlaşdyrylýar.Enceüze çykmagyň üç esasy ýagdaýy barseýrek ýermineral kristal himiki derňewine görä minerallardaky elementler.
(1)Seýrek ýerelementler minerallaryň panjarasyna gatnaşýarlar we minerallaryň möhüm düzüm bölegini emele getirýärler.Mineralyň bu görnüşine seýrek toprak minerallary diýilýär.Monazit (REPO4) we bastnaesit ([La, Ce] FCO3) hemmesi bu kategoriýa degişlidir.
(2)Seýrek ýerelementler Ca, Sr, Ba, Mn, Zr we ş.m. ýaly elementleriň izomorf çalyşmagy görnüşinde minerallarda dargaýar, mineralyň bu görnüşi tebigatda köp, ýöneseýrek ýerminerallaryň köpüsinde az bolýar.öz içine alýarSeýrek ýerftorit we apatit bu kategoriýa degişlidir.
(3)Seýrek ýerelementler üstünde ýa-da käbir minerallaryň bölejikleriniň arasynda ion adsorbsion ýagdaýynda bar.Mineralyň bu görnüşi, howa gabygyny syzdyrýan mineral görnüşine degişlidir we seýrek toprak ionlary howa geçmezden ozal mineralyň we esasy gaýanyň üstünde ýerleşýär.
Bu barada.Ortaça mazmunyseýrek ýergabyndaky elementler 165.35 × 10-6 (Li Tong, 1976).Tebigatda,seýrek ýerelementler esasan ýeke minerallar görnüşinde bar weseýrek ýersaklaýan minerallar we minerallarseýrek ýerdünýäde ýüze çykarylan elementler
Şol sanda 250-den gowrak madda barseýrek ýermazmuny RE Garaşsyz hasap edilip bilinjek REE> 5,8% bolan seýrek toprak minerallarynyň 50-65 görnüşi barseýrek ýerminerallary.Möhümseýrek ýerminerallar esasan florokarbonat we fosfatdyr.
250-den gowrak görnüşiniň arasyndaseýrek ýersaklaýan minerallar we minerallarseýrek ýerýüze çykarylan elementler, häzirki metallurgiýa şertlerine laýyk gelýän 10-dan gowrak senagat minerallary bar.
Iş wagty: Noýabr-03-2023