Aumumy metafora, eger nebit senagatyň gany bolsa, seýrek toprak senagatyň witaminidir.
Seýrek ýer metallar toparynyň gysgaldylmagydyr.Seýrek Earther elementleri, REE) XVIII asyryň ahyryndan bäri biri-birinden tapyldy.17 görnüşli REE bar, şol sanda himiki elementler-lantan (La), seriý (Ce), praseodymium (Pr), neodium (Nd), promethium (Pm) we ş.m. döwürleýin tablisada 15 lantanid bar. elektronika, nebithimiýa we metallurgiýa ýaly köp ugurlarda giňden ulanyldy.Alymlar her 3-5 ýyldan diýen ýaly seýrek topragyň täze ulanylyşyny tapyp bilerler we her alty oýlap tapyşdan birini seýrek toprakdan aýryp bolmaz.
Hytaý seýrek toprak minerallaryna baý, üç dünýäde birinji ýerde durýar: baýlyk gorlarynda birinji, takmynan 23%;Önüm dünýädäki ilkinji seýrek toprak önümleriniň 80% -den 90% -ine çenli birinji bolup durýar;Satyş mukdary ilkinji bolup, seýrek toprak önümleriniň 60% -den 70% -ine daşary ýurtlara eksport edilýär.Şol bir wagtyň özünde, Hytaý seýrek duş gelýän metallaryň 17 görnüşini, esasanam orta we agyr seýrek topraklary ajaýyp harby ulanyş bilen üpjün edip biljek ýeke-täk ýurtdyr. Hytaýyň paýy göripçilik edýär.
Rareer “senagat monosodium glutamat” we “täze materiallaryň enesi” diýlip atlandyrylýan we häzirki zaman ylym we tehnologiýa we harby senagatda giňden ulanylýan gymmatly strategiki çeşme.Senagat we maglumat tehnologiýasy ministrliginiň habaryna görä, seýrek ýer hemişelik magnit, lýumensensiýa, wodorod saklamak we kataliz ýaly funksional materiallar ösen enjamlar öndürmek, täze energiýa we ösüp barýan pudaklar ýaly ýokary tehnologiýaly pudaklar üçin aýrylmaz çig mal boldy. elektronika, nebithimiýa senagaty, metallurgiýa, tehnika, täze energiýa, ýeňil senagat, daşky gurşawy goramak, oba hojalygy we ş.m..
1983-nji ýyldan başlap Japanaponiýa seýrek minerallar üçin strategiki ätiýaçlyk ulgamyny girizdi we içerki seýrek topraklaryň 83% -i Hytaýdan geldi.
Amerikanyň Birleşen Ştatlaryna ýene bir gezek serediň, seýrek toprak gorlary Hytaýdan soň ikinji ýerde durýar, ýöne seýrek topraklar agyr seýrek topraklara we ýeňil seýrek topraklara bölünen ýeňil seýrek topraklardyr.Agyr seýrek topraklar gaty gymmat, ýeňil seýrek topraklar bu pudakdaky adamlar tarapyndan ýasama seýrek topraklara öwrülen meniň üçin tygşytly däl.ABŞ-dan seýrek ýer importynyň 80% -i Hytaýdan gelýär.
Comoldaş Deng Sýaoping bir gezek: "Eastakyn Gündogarda nebit bar we Hytaýda seýrek topraklar bar" -diýdi.Sözleriniň manysy özüni görkezýär.Seýrek ýer diňe 1/5 ýokary tehnologiýaly önümler üçin zerur “MSG” bolman, eýsem geljekde dünýä gepleşik stolunda Hytaý üçin güýçli söwda şertnamasydyr.Seýrek toprak baýlyklaryny goraň we ylmy taýdan peýdalanyň, soňky ýyllarda belent ideallary bolan köp adam tarapyndan gymmat bahaly seýrek toprak baýlyklarynyň kör satylmagynyň we günbatar ýurtlaryna eksport edilmeginiň öňüni almak üçin milli strategiýa öwrüldi.1992-nji ýylda Deng Siaoping Hytaýyň seýrek duş gelýän ýurt hökmünde statusyny açyk aýtdy.
17 seýrek topragyň ulanylyşynyň sanawy
1 lant garyndy materiallarynda we oba hojalygy filmlerinde ulanylýar
Cerium awtoulag aýnasynda giňden ulanylýar
3 sany praseodimium keramiki pigmentlerde giňden ulanylýar
Neodim aerokosmos materiallarynda giňden ulanylýar
Hemra üçin 5 simbal kömekçi energiýa berýär
Atom energiýasy reaktorynda 6 sany samariýanyň ulanylmagy
7 ýewropaly önümçilik linzalary we suwuk kristal displeýler
Lukmançylyk magnit-rezonans tomografiýasy üçin Gadolinium 8
Uçar ganatyny sazlaýjyda 9 terbium ulanylýar
10 erbium harby meselelerde lazer aralygynda ulanylýar
11 disprosium film we çap etmek üçin yşyklandyryş çeşmesi hökmünde ulanylýar
Optiki aragatnaşyk enjamlaryny ýasamak üçin 12 holmium ulanylýar
13 tuliý kliniki diagnoz we çişleri bejermek üçin ulanylýar
Kompýuter ýady elementi üçin 14 ýtterbium goşundy
Energiýa batareýasynyň tehnologiýasynda 15 lutetiniň ulanylmagy
16 ýtrium simleri we uçar güýçlerini düzýär
Skandium köplenç erginler ýasamak üçin ulanylýar
Jikme-jiklikler aşakdakylar:
1
Lanthanum (LA)
Aýlag söweşinde seýrek ýer elementi lantany bolan gijeki görüş enjamy ABŞ tanklarynyň iň köp çeşmesine öwrüldi. Aboveokardaky suratda lantan hlorid tozy görkezilýär（Maglumat kartasy)
Lanthan piezoelektrik materiallarynda, elektrotermiki materiallarda, termoelektrik materiallarynda, magnitoresist materiallarda, lýumesent materiallarynda (gök poroşok), wodorod saklaýyş materiallarynda, optiki aýna, lazer materiallarynda, dürli garyndy materiallarynda we ş.m. giňden ulanylýar. Lanhan katalizatorlarda hem ulanylýar köp organiki himiki önümler, Alymlar lantana ekinlere täsiri üçin “super kalsiý” diýip at berdiler.
2
Cerium (CE)
Keriý katalizator, ark elektrod we ýörite aýna hökmünde ulanylyp bilner. Seriý erginleri ýokary ýylylyga çydamly we reaktiw hereketlendiriji bölekleri ýasamak üçin ulanylyp bilner.（Maglumat kartasy)
. kondisioner. 1997-nji ýyldan başlap, Japanaponiýanyň ähli awtoulag aýnalaryna keria goşuldy.1996-njy ýylda awtoulag aýnasynda azyndan 2000 tonna keriýa, ABŞ-da bolsa 1000 tonnadan gowrak seriýa ulanyldy.
.ABŞ-da “Cerium” -yň sarp edilişi seýrek topragyň umumy sarp edilişiniň üçden birini düzýär.
(3) Seriý sulfidi gurşun, kadmium we daşky gurşawa we adama zyýan berýän beýleki metallaryň ýerine pigmentlerde ulanylyp bilner.Plastmassa, örtük, syýa we kagyz senagatyny reňklemek üçin ulanylyp bilner. Häzirki wagtda öňdebaryjy kompaniýa fransuz “Rhone Planck”.
(4) CE: LiSAF lazer ulgamy ABŞ tarapyndan işlenip düzülen gaty berk lazerdir.Triptofanyň konsentrasiýasyna gözegçilik etmek arkaly biologiki ýaraglary we dermanlary kesgitlemek üçin ulanylyp bilner. Seriý köp ugurlarda giňden ulanylýar.Earther ýüzünde seýrek ulanylýan goşundylaryň hemmesinde diýen ýaly kerium bar. Şonuň ýaly-da, ýalpyldawuk tozan, wodorod saklaýyş materiallary, termoelektrik materiallary, seriý wolfram elektrodlary, keramiki kondensatorlar, pizzoelektrik keramika, kremniý kremniý karbid abraziwleri, ýangyç öýjüginiň çig mallary, benzin katalizatorlary, käbir hemişelik magnit materiallary, dürli garyndylar polat we reňkli metallar.
3
Praseodymium (PR)
Praseodymium neodymium garyndysy
(1) Praseodymium keramika we gündelik ulanylýan keramika gurmakda giňden ulanylýar.Reňkli ýalpyldawuk ýasamak üçin keramiki syrçaly garylyp, aşgazan pigmenti hökmünde hem ulanylyp bilner.Pigment arassa we owadan reňkli açyk sary.
2 dürli elektron enjamlarynda we hereketlendirijilerinde giňden ulanylýar.
. we sarp ediş artýar.
(4) Prazodimium abraziw polishing üçin hem ulanylyp bilner. Mundan başga-da, praseodimium optiki süýüm meýdanynda giňden ulanylýar.
4
Neodymium (nd)
Näme üçin ilki M1 tankyny tapyp bolar? Tank gündizine 4000 metre golaý aralyga baryp bilýän Nd: YAG lazer diapazony bilen enjamlaşdyrylandyr.（Maglumat kartasy)
Praseodiýumyň döremegi bilen neodimiý emele geldi.Neodiminiň gelmegi seýrek toprak meýdanyny işjeňleşdirdi, seýrek toprak meýdanynda möhüm rol oýnady we seýrek ýer bazaryna täsir etdi.
Neodymium seýrek topraklardaky özboluşly orny sebäpli köp ýyl bäri bazaryň gyzgyn nokadyna öwrüldi.Neodim metaldan iň köp ulanyjy NdFeB hemişelik magnit materialydyr.NdFeB hemişelik magnitleriň peýda bolmagy seýrek toprak ýokary tehnologiýa pudagyna täze janlylyk berdi.NdFeB magnit, ýokary magnit energiýa önümi sebäpli “hemişelik magnitleriň şasy” diýilýär. Ajaýyp öndürijiligi üçin elektronikada, tehnikada we beýleki pudaklarda giňden ulanylýar.“Alfa Magnetic Spektrometr” -iň üstünlikli ösüşi, NdFeB magnitleriniň Hytaýdaky magnit häsiýetleriniň dünýä derejesine çykandygyny görkezýär.Neodim gara reňkli materiallarda hem ulanylýar.Magniý ýa-da alýumin garyndysyna 1,5-2.5% neodimi goşmak, ýokary temperatura öndürijiligini, howanyň berkligini we ergininiň poslama garşylygyny ýokarlandyryp biler. Aerokosmos materiallary hökmünde giňden ulanylýar.Mundan başga-da, neodimiý doply ýttrium alýumin granaty gysga tolkunly lazer şöhlesini öndürýär, bu senagatda galyňlygy 10 mm-den pes bolan inçe materiallary kebşirlemekde we kesmekde giňden ulanylýar.Lukmançylyk bejergisinde Nd: YAG lazeri, skalpeliň ýerine operasiýalary aýyrmak ýa-da ýaralary dezinfeksiýa etmek üçin ulanylýar.Neodymi aýna we keramiki materiallary reňklemek we rezin önümlere goşundy hökmünde ulanylýar.
5
Trollium (Pm)
Tulium, ýadro reaktorlary tarapyndan öndürilen emeli radioaktiw elementdir (maglumatlar kartasy)
(1) ýylylyk çeşmesi hökmünde ulanylyp bilner.Wakuumy kesgitlemek we emeli hemra üçin kömekçi energiýa bilen üpjün ediň.
(2) Pm147 simbal batareýalaryny öndürmek üçin ulanyp boljak pes energiýa şöhlelerini çykarýar.Roketa ugrukdyryjy gurallaryň we sagatlaryň elektrik üpjünçiligi hökmünde.Bu batareýanyň göwrümi kiçi we birnäçe ýyllap üznüksiz ulanylyp bilner.Mundan başga-da, promethium göçme rentgen guralynda, fosfor taýýarlamakda, galyňlygy ölçemekde we maýak çyrasynda hem ulanylýar.
6
Samarium (Sm)
Metal samarium (maglumat kartasy)
Sm açyk sary we Sm-Co hemişelik magnitiň çig maly, Sm-Co magnit bolsa senagatda ulanylýan iň seýrek toprak magnitidir.Hemişelik magnitleriň iki görnüşi bar: SmCo5 ulgamy we Sm2Co17 ulgamy.1970-nji ýyllaryň başynda SmCo5 ulgamy oýlanyp tapyldy we Sm2Co17 ulgamy soňky döwürde oýlanyp tapyldy.Indi ikinjisiniň islegi ileri tutulýar.Samarium kobalt magnitinde ulanylýan samarium oksidiniň arassalygy gaty ýokary bolmaly däldir.Bahasyny göz öňünde tutup, esasan önümleriň 95% -ini ulanýar.Mundan başga-da, samariý oksidi keramiki kondensatorlarda we katalizatorlarda hem ulanylýar.Mundan başga-da, samarium ýadro aýratynlyklaryna eýe bolup, atom materiallary reaktorlary üçin gurluş materiallary, gorag materiallary we gözegçilik materiallary hökmünde ulanylyp bilner, şonuň üçin ýadro bölünişiginden emele gelen ägirt energiýa howpsuz ulanylyp bilner.
7
Opewropiýa (Eu)
Opewropiýa oksidi tozy (maglumat kartasy)
Opewropiýa oksidi esasan fosforlar üçin ulanylýar (maglumatlar kartasy)
1901-nji ýylda ugewgen-AntoleDemarkaý “samariumdan” opewropiýa atly täze elementi tapdy.Bu Europeewropa sözüniň adyny göterýän bolsa gerek.Opewrop oksidi esasan floresan poroşok üçin ulanylýar.Eu3 + gyzyl fosforyň işjeňleşdirijisi, Eu2 + bolsa gök fosfor hökmünde ulanylýar.Indi Y2O2S: Eu3 + ýagty netijelilik, örtük durnuklylygy we gaýtadan işlemek bahasy boýunça iň oňat fosfordyr. Mundan başga-da, ýagty netijeliligi we kontrasty ýokarlandyrmak ýaly tehnologiýalaryň kämilleşdirilmegi sebäpli giňden ulanylýar.Opewrop oksidi soňky ýyllarda täze rentgen lukmançylyk anyklaýyş ulgamy üçin stimulirlenen zyňyndy fosfor hökmünde hem ulanyldy.Opewropiý oksidi reňkli linzalary we optiki süzgüçleri öndürmek üçin, magnit köpürjik saklaýjy enjamlar üçin hem ulanylyp bilner, Şeýle hem dolandyryş materiallarynda, atom reaktorlarynyň gorag materiallarynda we gurluş materiallarynda zehinini görkezip biler.
8
Gadolinium (Gd)
Gadolinium we onuň izotoplary iň täsirli neýtron sorujydyr we ýadro reaktorlarynyň ingibitorlary hökmünde ulanylyp bilner.(maglumat kartasy)
(1) Suwda erän paramagnetiki toplum, lukmançylyk bejergisinde adam bedeniniň NMR şekillendiriş signalyny gowulandyryp biler.
(2) Kükürt oksidi osiloskop turbasynyň matrisa paneli we aýratyn ýagtylygy bolan rentgen ekrany hökmünde ulanylyp bilner.
(3) Gadolinium Gallium Garnetindäki Gadolinium köpürjikli ýat üçin ideal ýekeje substratdyr.
(4) Kamot sikliniň çäklendirmesiz gaty magnitli sowadyjy serişde hökmünde ulanylyp bilner.
(5) nuclearadro reaksiýalarynyň howpsuzlygyny üpjün etmek üçin ýadro desgalarynyň zynjyr reaksiýa derejesine gözegçilik etmek üçin inhibitor hökmünde ulanylýar.
(6) Işleýişiň temperatura bilen üýtgemezligini üpjün etmek üçin samarium kobalt magnitiniň goşundysy hökmünde ulanylýar.
9
Terbium (Tb)
Terbium oksidi tozy (maglumat kartasy)
Terbiumyň ulanylmagy, esasan, tehnologiýany köp talap edýän we bilimleri köp talap edýän iň ýokary taslama, şeýle hem ajaýyp ykdysady peýdalary bolan, özüne çekiji ösüş perspektiwalary bolan ýokary tehnologiýaly ugry öz içine alýar.
.
(2) Magneto-optiki saklaýyş materiallary.Soňky ýyllarda terbium magneto-optiki materiallar köpçülikleýin önümçilik derejesine ýetdi.Tb-Fe amorf filmlerden ýasalan magneto-optiki diskler kompýuter saklaýyş elementleri hökmünde ulanylýar we saklaýyş kuwwaty 10 ~ 15 esse ýokarlanýar.
(3) Magneto-optiki aýna, terbiumy öz içine alýan Faradaý aýna aýnasy, lazer tehnologiýasynda giňden ulanylýan rotatorlary, izolýatorlary we annulýatorlary öndürmek üçin esasy materialdyr.Esasanam TerFenolyň ösüşi, 1970-nji ýyllarda açylan täze material bolan Terfenolyň täze programmasyny açdy.Bu garyndynyň ýarysy terbiumdan we disproziýadan, käwagt holmiumdan, galan bölegi demirden ybarat. Bu garyndy ilkinji gezek ABŞ-nyň Aýowa ştatynyň Ames laboratoriýasy tarapyndan işlenip düzüldi.Terfenol magnit meýdanyna ýerleşdirilende, ululygy adaty magnit materiallaryndan has üýtgeýär, bu bolsa käbir takyk mehaniki hereketleri mümkin edip biler.Terbium disprosium demir esasan sonarda ulanylýar we häzirki wagtda köp ugurlarda giňden ulanylýar. Fuelangyç sanjym ulgamyndan, suwuk klapan gözegçiliginden, mikro-ýerleşişden, uçar kosmos teleskoplary üçin mehaniki hereketlendirijilere, mehanizmlere we ganat sazlaýjylaryna.
10
Dy (Dy)
Metal disprozium (maglumatlar kartasy)
.Geçmişde disproziuma bolan isleg kän däldi, ýöne NdFeB magnitleriniň isleginiň artmagy bilen zerur goşundy elementine öwrüldi we derejesi takmynan 95 ~ 99,9% bolmalydy we isleg hem çalt ýokarlandy.
(2) Disprosium fosforyň işjeňleşdirijisi hökmünde ulanylýar.Trivalent disprosium, ýeke lýumesent merkezi bolan üç reňkli lýumesent materiallaryň geljegi uly işjeňleşdiriji ionydyr.Esasan iki sany zyňyndy zolagyndan durýar, biri sary ýagtylyk, beýlekisi gök ýagtylyk.Disprosium bilen örtülen lýumesent materiallary üç reňkli fosfor hökmünde ulanylyp bilner.
(3) Disprosium, mehaniki hereketiň käbir takyk işlerini amala aşyryp bilýän magnitostriktiw ergininde Terfenol garyndysyny taýýarlamak üçin zerur metal çig maldyr.(4) Disprosium metal ýokary ýazgy tizligi we okamak duýgurlygy bilen magneto-optiki saklaýyş materialy hökmünde ulanylyp bilner.
(5) Disprosium lampalary taýýarlamakda ulanylýan, disproz lampalarynda ulanylýan iş maddasy ýokary ýagtylygyň, oňat reňkiň, ýokary reňk temperaturasynyň, kiçi göwrümiň, durnukly ýaýyň we ş.m. artykmaçlyklaryna eýe bolan disproziý ýoddyr. film we çap etmek üçin yşyklandyryş çeşmesi hökmünde.
(6) Disprosium neýtronyň energiýa spektrini ölçemek üçin ýa-da uly neýtron kesiş meýdany sebäpli atom energiýa pudagynda neýtron sorujy hökmünde ulanylýar.
(7) Dy3Al5O12 magnit sowadyjy üçin magnit işleýän madda hökmünde hem ulanylyp bilner.Ylmyň we tehnologiýanyň ösmegi bilen, disprosiumyň ulanylyş meýdanlary yzygiderli giňelder we giňelder.
11
Holmium (Ho)
Ho-Fe garyndysy (maglumat kartasy)
Häzirki wagtda demiriň ulanylyş meýdany hasam ösdürilmeli we sarp edilişi gaty uly däl.Recentlyakynda Baotou Polat seýrek Earther gözleg instituty ýokary temperatura we ýokary wakuum distillasiýa arassalaýyş tehnologiýasyny kabul etdi we seýrek toprak hapalarynyň az mukdary bilen ýokary arassa metal Qin Ho /> RE> 99,9% ösdürdi.
Häzirki wagtda gulplaryň esasy ulanylyşy:
.Häzirki wagtda seýrek ýer ýodlary esasan ulanylýar, olar gaz çykanda dürli spektral çyzyklary çykarýarlar.Demir lampada ulanylýan iş maddasy qiniodiddir, ýaý zonasynda metal atomlarynyň has köp konsentrasiýasyny alyp bolýar, şeýlelik bilen radiasiýa netijeliligini ep-esli ýokarlandyrýar.
(2) Demir demir ýa-da milliard alýumin granat ýazmak üçin goşundy hökmünde ulanylyp bilner
.Şonuň üçin Ho: YAG lazerini lukmançylyk amallary üçin ulananyňyzda, ol diňe bir işiň netijeliligini we takyklygyny ýokarlandyryp bilmän, termiki zeper ýetýän ýerini kiçeldip biler.Gulp kristalyndan emele gelen erkin şöhle, aşa ýylylyk döretmezden ýagy ýok edip biler, Sagdyn dokumalara ýylylyk zeperini azaltmak üçin ABŞ-da glaukomany w-lazer bilen bejermek operasiýanyň agyrysyny azaldyp biljekdigi habar berildi. Hytaýda 2um lazer kristaly halkara derejesine ýetdi, şonuň üçin bu görnüşli lazer kristalyny ösdürmeli we öndürmeli.
(4) Dokma magnitleşmegi üçin zerur bolan daşarky meýdany azaltmak üçin magnitostriktiw garyndy Terfenol-D-ä az mukdarda Cr hem goşup bolýar.
(5) Mundan başga-da, häzirki optiki süýüm aragatnaşygynda has möhüm rol oýnajak süýümli lazer, süýüm güýçlendiriji, süýüm datçigi we beýleki optiki aragatnaşyk enjamlaryny öndürmek üçin demir doply süýüm ulanylyp bilner.
12
Erbium (ER)
Erbium oksidi tozy (maglumat diagrammasy)
(1) 1550nm-de Er3 + -niň ýagtylyk çykmagy aýratyn ähmiýete eýe, sebäbi bu tolkun uzynlygy optiki süýüm aragatnaşygynda optiki süýümiň iň pes ýitgisinde ýerleşýär.980nm we 1480nm ýagtylyk bilen tolgundyrylandan soň, çeňňek iony (Er3 +) ýeriň ýagdaýyndan 4115/2-den ýokary energiýa ýagdaýyna 4I13 / 2. geçýär, ýokary energiýa ýagdaýynda Er3 + ýer ýagdaýyna gaýdyp gelende, 1550nm ýagtylyk çykarýar.Kwars süýümi dürli tolkun uzynlyklarynyň ýagtylygyny geçirip biler, Şeýle-de bolsa, 1550nm zolagyň optiki ýapyş tizligi iň pesdir (0,15 dB / km), bu iň pes çäk derejesine deňdir. Şonuň üçin optiki süýüm aragatnaşygynyň optiki ýitgisi iň pes bolanda 1550 nm signal çyrasy hökmünde ulanylýar. Şeýlelik bilen, degişli matrisa çeňňegiň degişli konsentrasiýasy garylsa, güýçlendiriji lazer ýörelgesine laýyklykda aragatnaşyk ulgamyndaky ýitginiň öwezini dolup biler, Şonuň üçin telekommunikasiýa ulgamynda 1550nm optiki signaly güýçlendirmeli, çeňňek süýümli güýçlendiriji möhüm optiki enjamdyr.Häzirki wagtda çeňňek doply kremniy süýüm güýçlendiriji täjirleşdirildi. Peýdasyz siňdirilmezlik üçin optiki süýümdäki dopirlenen mukdaryň onlarça ýüzlerçe ppm-e ýetýändigi habar berilýär. Optiki süýüm aragatnaşygynyň çalt ösmegi täze amaly meýdanlary açar. .
(2). duşman we harby nyşanlaryň radiasiýasynyň tapawudy uly.Harby ulanyşda adam gözleri üçin ygtybarly göçme lazer aralygyna ýasaldy.
(3).
(4) Er3 +, seýrek toprak öwrülişi lazer materiallarynda işjeň ion hökmünde hem ulanylyp bilner.
(5) (5) Mundan başga-da, çeňňek aýna we kristal aýnany reňklemek we reňklemek üçin hem ulanylyp bilner.
13
Tulium (TM)
Nuclearadro reaktorynda şöhlelenenden soň, ykjam rentgen çeşmesi hökmünde ulanylyp bilinjek rentgen çykaryp bilýän izotop öndürýär.（Maglumat kartasy)
(1)TM göçme rentgen enjamynyň şöhle çeşmesi hökmünde ulanylýar.Nuclearadro reaktorynda şöhlelenenden soň,TMGöçme gan şöhlelendiriji etmek üçin ulanyp boljak rentgen şöhlelerini çykaryp bilýän izotop görnüşini öndürýär.Bu hili radiometr ýu-169 üýtgedip bilerTM-170 ýokary we orta şöhläniň täsiri astynda, gany şöhlelendirmek we ak gan öýjüklerini azaltmak üçin rentgen şöhlelendiriň.Hut şu ak gan öýjükleri organ transplantasiýasynyň ret edilmegine sebäp bolýar, şonuň üçin organlaryň irki ret edilmegini azaldýar.
(2) (2)TMÖsümlik dokumalaryna ýakynlygy sebäpli çişiň kliniki diagnozynda we bejergisinde hem ulanylyp bilner, agyr seýrek toprak ýeňil seýrek toprakdan has laýyk gelýär, esasanam Yuu ýakynlygy iň uludyr.
(3). Radiasiýa dozasy 50% bolup, lukmançylyk taýdan möhüm ähmiýete eýe.
(4) (4) Metal halid çyrasy täze yşyklandyryş çeşmesinde goşundy hökmünde ulanylyp bilner.
(5). seýrek ýer togalagynyň lazer materiallaryndan.
14
Ytterbium (Yb)
Ytterbium metal (maglumat kartasy)
.
. äpet magnitostriksiýa.
(3) Basyşy ölçemek üçin ulanylýan aýna elementi.Synaglar, aýna elementiniň duýgurlygynyň kalibrlenen basyş aralygynda ýokarydygyny görkezýär, bu bolsa aýnany basyş ölçeginde ulanmagyň täze ýoluny açýar.
(4) Geçmişde köplenç ulanylýan kümüş amalgamy çalyşmak üçin mollaryň boşluklary üçin rezin esasly doldurgyçlar.
.Mundan başga-da, aýna floresan poroşok işjeňleşdiriji, radio keramika, elektron kompýuter ýady elementi (magnit köpürjik) goşundy, aýna süýüm akymy we optiki aýna goşundy we ş.m. üçin ulanylýar.
15
Lutetium (Lu)
Lutetium oksidi tozy (maglumatlar kartasy)
Yttrium lutetium silikat kristal (maglumat kartasy)
(1) käbir ýörite erginler ýasamak.Mysal üçin, neýtron işjeňleşdirme derňewi üçin lutetiý alýumin garyndysy ulanylyp bilner.
(2) Durnukly lutetiý nuklidler, nebitiň ýarylmagy, alkilýasiýa, wodorodlaşma we polimerizasiýa üçin katalitik rol oýnaýar.
(3) Yttrium demir ýa-da yttrium alýumin granatynyň goşulmagy käbir häsiýetleri gowulaşdyryp biler.
(4) Magnit köpürjikli suw howdanynyň çig mallary.
.Synaglar, lýutium doply NYAB kristalynyň optiki birmeňzeşlik we lazer öndürijiligi boýunça NYAB kristalyndan has ýokarydygyny görkezýär.
(6) Lutetiniň elektrokrom displeýinde we pes ölçegli molekulýar ýarymgeçirijilerde mümkin bolan amalyýetleriň bardygy anyklandy.Mundan başga-da, lutetium energiýa batareýasynyň tehnologiýasynda we fosforyň işjeňleşdirijisinde hem ulanylýar.
16
Yttrium (y)
Yttrium giňden ulanylýar, yttrium alýuminiý granat lazer materialy hökmünde ulanylyp bilner, ttrium demir granaty mikrotolkun tehnologiýasy we akustiki energiýa geçirişinde, ýewropiý doply ýtrium vanadat we ýewropiýa doply ýtrium oksidi reňkli telewizorlarda fosfor hökmünde ulanylýar.(maglumat kartasy)
(1) Polat we reňkli erginler üçin goşundylar.FeCr garyndysynda adatça 0,5-4% ýtrium bar, bu poslamaýan polatlaryň okislenmegine garşylygy we süýşmegini güýçlendirip biler;MB26 garyndysynyň hemme taraplaýyn häsiýetleri, orta güýçli alýumin erginleriniň ýerini tutup bilýän we uçaryň gysylan böleklerinde ulanylyp bilinjek, ýtriuma baý garyşyk seýrek topragy goşmak bilen gowulaşýar.Al-Zr garyndysyna az mukdarda ýtriuma baý seýrek toprak goşmak, bu garyndynyň geçirijiligi gowulaşyp biler;Bu garyndy Hytaýdaky sim zawodlarynyň köpüsi tarapyndan kabul edildi.Mis erginine yttrium goşmak geçirijiligi we mehaniki güýji ýokarlandyrýar.
(2) Dwigatel böleklerini ösdürmek üçin 6% ýtrium we 2% alýumin bolan kremniý nitrid keramiki material ulanylyp bilner.
(3) Nd: Y: Al: 400 watt güýji bolan granat lazer şöhlesi uly bölekleri burawlamak, kesmek we kebşirlemek üçin ulanylýar.
.
(5) Awiasiýada we pes dykyzlygy we ýokary ereýän nokady talap edýän beýleki ýerlerde 90% ýtriumy öz içine alýan ýokary ýtrium gurluş garyndysy ulanylyp bilner.
.Mundan başga-da, yttrium ýokary temperatura pürküji material, atom reaktorynyň ýangyjy üçin ergin, hemişelik magnit materiallary üçin goşundy we elektronika pudagy hökmünde ulanylýar.
17
Skandium (Sc)
Metal skandium (maglumat kartasy)
Ytrium we lantanid elementleri bilen deňeşdirilende, skandiniň aýratyn ion radiusy we gidroksidiň has gowşak aşgarlygy bar.Şonuň üçin skandium we seýrek toprak elementleri birleşdirilende, ammiak (ýa-da gaty suwuk aşgar) bilen bejerilende skandium ilki çökýär, şonuň üçin seýrek ýer elementlerinden “fraksiýa ýagyş” usuly bilen aňsatlyk bilen bölünip bilner.Anotherene bir usul, nitratyň polýarizasiýa bölünmegini aýyrmak üçin ulanmakdyr. Sandium nitraty dargatmak iň aňsatdyr, şeýlelik bilen aýralyk maksadyna ýeter.
Sc elektroliz arkaly alnyp bilner.ScCl3, KCl we LiCl skandium arassalanylanda bilelikde ereýär we eredilen sink elektroliz üçin katod hökmünde ulanylýar, şonuň üçin skandiniň sink elektrodyna çökmegi, soň bolsa skandium almak üçin sink bugarýar.Mundan başga-da, uran, tori we lantanid elementlerini öndürmek üçin magdany gaýtadan işlenende skandium aňsatlyk bilen dikeldilýär.Volframdan we galaýy magdanyndan baglanyşykly skandiniň hemmetaraplaýyn dikeldilmegi hem skandiniň möhüm çeşmelerinden biridir. Skandium mhowada Sc2O3-e aňsatlyk bilen okislenýän we metal şöhlesini ýitirýän we goýy çal reňkdäki birleşmede üçburç ýagdaýda.
Skandiniň esasy ulanylyşy:
(1) Skandium wodorody çykarmak üçin gyzgyn suw bilen reaksiýa berip biler, şeýle hem kislotada erär, şonuň üçin güýçli peseldiji serişdedir.
(2) Skandium oksidi we gidroksid diňe gidroksidi, ýöne onuň duz külüni gidrolizlemek kyn.Skandium hlorid ak kristal bolup, suwda ereýär we howada akýar. .Mysal üçin, eredilen demirlere az mukdarda skandiý goşmak, guýma demiriň häsiýetini ep-esli gowulaşdyryp biler, şol bir wagtyň özünde alýuminine az mukdarda skandiý goşmak onuň güýjüni we ýylylyga garşylygyny ýokarlandyryp biler.
(4) Elektron pudagynda skandium dürli ýarymgeçiriji enjamlar hökmünde ulanylyp bilner.Mysal üçin, ýarymgeçirijilerde skandium sulfitiniň ulanylmagy içerde we daşary ýurtlarda ünsi çekdi we skandiýany öz içine alýan ferrit hem geljegi uludyrkompýuter magnit ýadroslary.
.
(6) Aýna senagatynda skandiumy öz içine alýan ýörite äýnek öndürilip bilner.
.
(8) Skandium tebigatda 45Sc görnüşinde bar.Mundan başga-da, Skandiumyň dokuz radioaktiw izotopy bar, ýagny 40 ~ 44Sc we 46 ~ 49Sc.Olaryň arasynda 46Sc yzarlaýjy hökmünde himiýa senagatynda, metallurgiýada we okeanografiýada ulanyldy.Lukmançylykda, rak keselini bejermek üçin 46Sc ulanmagy öwrenýän daşary ýurtlylar bar.
Iş wagty: Iýul-04-2022